Zasady dziedziczenia ustawowego

Z dziedziczeniem ustawowym mamy do czynienia, gdy zmarły członek rodziny nie powołał spadkobierców w testamencie, gdy testament nie zawiera dyspozycji odnośnie całości majątku, gdy jest nieważny, a także gdy powołani spadek odrzucają w całości lub w części. Wówczas na mocy przepisów Kodeksu cywilnego majątek zmarłego dziedziczą jego krewni i członkowie jego rodziny.

Jak przebiega dziedziczenie ustawowe?

Zgodnie z przepisami (Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) ustawowi spadkobiercy to małżonek, zstępni, czyli dzieci, pasierbowie, wnuki i prawnuki i wstępni, czyli rodzice, dziadkowie, pradziadkowie. Sprawa jest prosta, gdy zmarły pozostawił po sobie małżonka i dzieci, ponieważ to oni mają prawo w równych częściach do odziedziczenia majątku zmarłego w pierwszej kolejności (przy czym małżonkowi należy się co najmniej ¼).  Co w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawał w związku małżeńskim lub był bezdzietny? Kto dziedziczy ustawowo w takim przypadku:

• bezdzietny spadkodawca – małżonek spadkodawcy (½ spadku) i rodzice spadkodawcy (jego rodzeństwo, gdy któryś z rodziców nie dożył dnia otwarcia spadku);
• bezdzietny spadkodawca nie pozostający w związku małżeńskim – rodzice spadkodawcy, a w przypadku, gdy nie żyją w dniu otwarcia spadku, jego rodzeństwo (i ich dzieci, jeżeli siostra czy brat spadkodawcy również nie żyją w dniu otwarcia postępowania spadkowego).

W przypadku, gdy zabraknie wszystkich wymienionych krewnych, spadek mogą odziedziczyć dziadkowie (gdy nie żyją - rodzeństwo dziadków). Ustawa przewiduje, że z braku wszystkich możliwych krewnych ostatnim spadkobiercą jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa.

Co lepsze: testament czy dziedziczenie ustawowe?

Testament jest formą rozporządzenia majątkiem na wypadek naszej śmierci, w której możemy zadbać również o interesy osób, które ustawowo nie byłyby uprawnione do dziedziczenia po spadkodawcy, co jest istotne np. w związkach partnerskich czy gdy chcemy w szczególny sposób wynagrodzić uczynnego sąsiada lub wesprzeć cenioną przez nas fundację – mówi specjalista z Kancelarii Notarialnej Doroty Szuman – Krzych ze Szczecina.

Testament można sporządzić osobiście w formie pisemnej lub ustnej, ale lepiej zabezpiecza interesy wybranych przez nas spadkobierców testament sporządzony w formie aktu notarialnego, ponieważ trudniej jest go po naszej śmierci unieważnić. Należy jednak pamiętać, że brak spisanej ostatniej woli również jest formą rozporządzenia swoim majątkiem po śmierci, ponieważ zakłada się, że wobec tego zgadzamy się na podział majątku zgodny z Kodeksem cywilnym.