Mutacje w genie CFTR. Jak wpływają na niepłodność?

Niepłodność jest chorobą, której przyczyn można szukać również w genach. Mutacje w genie CFTR, powodują mukowiscydozę – chorobę genetyczną, która prowadzi do nieprawidłowego funkcjonowania gruczołów śluzowych w układzie oddechowym, pokarmowym, a także rozrodczym. Jej przebieg może wpływać negatywnie na płodność. U mężczyzn mutacje CFRT są przyczyną azoospermii obstrukcyjnej, niedrożności przewodów nasiennych, wrodzonego jedno – lub obustronnego braku nasieniowodów, brak nadjądrzy, a u kobiet zaburzają przebieg cyklu miesiączkowego i powodują wydzielenie zbyt gęstego śluzu, który utrudnia przemieszczane się plemników. W artykule opisujemy, jakie jest znacznie genu CFTR w organizmie ludzkim, jakie mogą być przyczyny powstania mutacji oraz na czym polega badanie mutacji genu CFTR. Przeczytaj, by dowiedzieć się więcej!

Co to jest gen CFTR?

Gen CFTR jest zlokalizowany na ramieniu długim chromosomu 7. Jego zadaniem jest wytwarzanie białka CFTR odpowiedzialnego za kontrolę transportu elektrolitów, w szczególności jonów chlorkowych przez błony komórek nabłonkowych gruczołów śluzowych dróg oddechowych, trzustki i jelit. Mutacja genu CFTR skutkuje brakiem ruchu jonów chlorkowych na zewnątrz komórki przy zachowanej absorbcji jonów sodowych i wody do jej wnętrza. W efekcie śluz staje się bardziej gęsty i lepki, a ruch rzęsek słabnie. Zbyt duża ilość i lepkość powstałego wskutek działania białka CFTR śluzu powoduje blokowanie prawidłowego działania oskrzelików, przewodów trzustkowych i dróg wyprowadzających nasienie.

Jakie mogą być konsekwencje mutacji genu CFTR u mężczyzn?

Mutacje w genie CFTR poprzez zagęszczenie wydzieliny w drogach wyprowadzających nasienie upośledzają transport plemników. Mogą również upośledzać proces spermatogenezy powodując zmniejszenie liczby dojrzałych plemników i zwiększenie nieprawidłowości w ich budowie. Konsekwencją mutacji CFRT może być całkowity brak plemników w ejakulacie (azoospermia) lub ich niewielka liczba (ciężka oligozoospermia). Nosicielstwo tej mutacji wiąże się również z wrodzonym brakiem nasieniowodów, nieprawidłowościami w rozwoju lub brakiem nadjądrzy.

Jak dodaje nasz rozmówca, lekarz specjalista z Centrum Leczenia Niepłodności Angelius w Katowicach: Mukowiscydoza jest chorobą dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że do rozwoju choroby dochodzi, gdy odziedziczmy dwie kopie nieprawidłowego genu – od matki i od ojca. Tak więc badanie mutacji CFTR u pary starającej się o dziecko może wyjaśnić przyczynę dotychczasowych niepowodzeń, ale również zabezpieczyć potomstwo przed przeniesieniem na nie choroby, szczególnie w sytuacji, gdy rodzice są zdrowymi nosicielami jednego zmutowanego genu.

Na czym polega badanie mutacji genu CFTR?

Do tej pory wykryto ponad tysiąc mutacji i polimorfizmów genu CFTR. Do badania nie trzeba się w żaden sposób przygotować, a wyniki są dostępne po około 4-6 tygodniach. Oferta dostępnych badań w zakresie mutacji genu CFTR obejmuje pakiety zróżnicowane pod względem liczby nadanych mutacji. W kontekście niepłodności bada się 8 najczęściej identyfikowanych w niepłodności męskiej mutacji - F508del, R117H, CFTRdele2,3, G550D, G542X, IVS8-T + (TG)n, D1152H. Wskazaniem do badania jest potwierdzona mukowiscydoza u partnerów, nosicielstwo zmutowanego genu przez jednego z partnerów, niewyjaśnione podłoże niepłodności, występowanie chorób genetycznych w rodzinie. Jeśli wyniki badania nasienia wykazały azoospermię, oligospermię, u pacjenta stwierdzono wrodzony brak nasieniowodów lub ich brak – to również kwalifikacja do badania CFTR.