Jakie informacje zawiera i jak czytać diagram udźwigu wózka widłowego?

Rozwiązywanie zadań opartych o diagram udźwigu, to zmora wielu kandydatów na operatorów wózków widłowych. Uczenie się interpretacji diagramu według różnych “schematów” i “sposobów” może być bardzo zawodne. O wiele lepszym rozwiązaniem jest zrozumienie, na czym polega związek masy ładunku z wysokością, na którą go podnosimy i odległością od czoła wideł. Brzmi skomplikowanie? Tylko na początku.

Wszystko sprowadza się do wyznaczania środka ciężkości i oceniania, czy jego przesunięcie lub uniesienie nie spowoduje wywrócenia się wózka. Gdyby operator musiał wykonywać obliczenia na bieżąco, w trakcie pracy, to mogłoby mu zabraknąć dniówki na rozładowanie jednego TIRa... Na szczęście istnieją diagramy udźwigu, które są zestawieniem wszystkich dopuszczalnych ciężarów, jakie może podnieść dany wózek – na określoną wysokość i przy określonym oddaleniu środka ciężkości ładunku od czoła wideł.

Gdzie znajduje się i jakie dane zawiera diagram udźwigu? 

Pierwsze zetknięcie się z diagramem udźwigu może być trudne. Jednak po kilku próbach okaże się, że korzystanie z niego jest nie tylko proste, ale bardzo wygodne. W miarę nabywania doświadczenia, operator nabywa umiejętności błyskawicznego oceniania wagi i gabarytów ładunku oraz wyboru bezpiecznej wysokości podnoszenia. Jednak niezależnie od stażu pracy, diagram udźwigu przydaje się każdemu operatorowi zmieniającemu wózek. Ma to miejsce w momencie zakupu nowego wózka widłowego. Skontrolowanie wartości w diagramie może zapobiec wielu ryzykownym sytuacjom w trakcie pracy.

Diagram jest niewielką naklejką lub tabliczką umieszczoną w widocznym miejscu na wózku. To oczywiste, ale warto podkreślić, że wskazania diagramu odnoszą się wyłącznie do wózka, na którym znajduje się diagram albo do identycznej maszyny – tego samego modelu, od tego samego producenta. Zazwyczaj zawartość diagramu jest prezentowana w formie tabeli lub wykresu. Producenci często używają rysunku wideł lub całego wózka, co pozwala już na pierwszy rzut oka zidentyfikować diagram udźwigu. Nie ma standaryzowanej, jednolitej formy prezentacji danych. Jednak każdy diagram zawiera trzy typy wartości oznaczane literami: 

• Q – ciężar ładunku wyrażony w kilogramach, 
• H – wysokość podniesienia ładunku podana w milimetrach, 
• C – odległość środka ciężkości ładunku od czoła wideł podana w milimetrach. 

Aby odczytać poprawnie diagram, wystarczy znać wagę ładunku i wyznaczyć jego środek ciężkości. Wagę możemy znaleźć na opakowaniu ładunku lub oszacować na podstawie wagi i ilości towarów znajdujących się na palecie. Wyznaczenie środka ciężkości, przynajmniej w przypadku ładunków o regularnych kształtach, nie jest problemem: odległość do środka ciężkości będzie połową szerokości lub długości ładunku – zależnie od tego, w jaki sposób ustawimy go na widłach. Na przykład paleta o wymiarach 1200x800 mm ustawiona dłuższym bokiem do czoła wideł będzie miała środek ciężkości w odległości 400 mm.  

Załóżmy, że ładunek znajdujący się na tej palecie waży 2000 kg. Zazwyczaj pierwszy przedział odległości od czoła wideł, to 500 mm. Wystarczy znaleźć na diagramie miejsce (pole w tabelce lub miejsce na wykresie, na osi poziomej), w którym mieszczą się odległości z przedziału 0-500 mm. Następnie przesuwamy palec po polach w tabelce lub po osi wykresu oznaczającej masę ładunku (pionowej) w górę, aż do miejsca, w którym zajdziemy wartość 2000 kg lub do niej zbliżoną (zawsze zaokrąglamy w dół). Teraz należy poprowadzić poziomą linię do osi wartości H lub przesunąć palec w wierszu tabeli do kolumny H, czyli oznaczającej wysokość unoszenia. W ten sposób określimy maksymalną wysokość, na jaką możemy podnieść ładunek o wadze 2000 kg, który spoczywa na palecie o wymiarach 1200x800 mm ustawionej dłuższym bokiem do czoła wideł. 

Kiedy może dojść do wywrócenia się wózka? 

Sytuacja zmieni się, gdy środek ciężkości ładunku odsunie się od czoła wideł. Na przykład wtedy, gdy podniesiemy paletę od strony krótszego boku i środek ciężkości znajdzie się w odległości 600 mm. Może okazać się, że choć ładunek waży tyle samo, to możemy go unieść na mniejszą wysokość. Dlaczego tak się dzieje? Sprawę wyjaśnia konserwator z firmy IPZ, sprzedającej nowe i używane wózki widłowe w Szczecinie i Olsztynie: 

– To demonstracja zasady dźwigni: im dłuższe jest ramię, tym większa siła oddziaływania. Im dalej będziemy odsuwali ładunek od czoła wideł, z tym większą siłą będzie oddziaływał. Podobny efekt ma unoszenie ładunku. W pewnym momencie może okazać się, że ta siła będzie większa od siły wytwarzanej przez przeciwwagę i wózek przewróci się. Diagram udźwigu wyznacza bezpieczne wartości, czyli takie, przy których wózek nie tylko nie wywróci się, ale będzie mógł bezpiecznie przewozić ładunek.