Co wchodzi w skład wyposażenia ADR?

Wyposażenie ADR to elementy niezbędne w pojeździe, który jest wykorzystywany do przewozu substancji niebezpiecznych. Ułatwia ono właściwe oznakowanie auta, niezbędne w czasie prowadzenia akcji ratowniczej po wypadku drogowym czy kolizji. Specjalne akcesoria wchodzące w jego skład umożliwiają też kierowcy podjęcie niezbędnych w razie niebezpieczeństwa czynności oraz zabezpieczają go przed skutkami kontaktu z ładunkiem.

Jakie zagrożenia wiążą się z przewozem materiałów niebezpiecznych?

Większość przewozów towarów w obrębie Unii Europejskiej odbywa się za pośrednictwem transportu kołowego. Część całego tonażu, sięgająca kilkunastu procent to ładunki zaliczane do niebezpiecznych. Są to substancje różnego rodzaju, od paliw płynnych i skroplonych gazów, aż po chemikalia stosowane w przemyśle. Duża część z nich stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz dla środowiska naturalnego ze względu na łatwopalność lub toksyczność wydzielanych oparów. Ponieważ kolizje oraz poważne wypadki są nieodłączną składową ruchu samochodowego, w tym także związanego z przewożeniem towarów niebezpiecznych, konieczne jest przestrzeganie specjalnych zaleceń służących ograniczeniu powstających zagrożeń. Poza działaniem systemu ratownictwa chemicznego w ramach Państwowej Straży Pożarnej jedną z podstawowych metod eliminowania ryzyka skażeń jest przestrzeganie zaleceń związanych ze specjalnym wyposażeniem ADR niezbędnym w pojazdach, właściwym oznaczeniem oraz posiadaniem specjalnych uprawnień przez kierowców, jak również osób odpowiedzialnych za przygotowanie ładunku – wyjaśnia specjalista z firmy GAS-POŻ-BIS, która zajmuje się sprzedażą sprzętu i wyposażenia przeciwpożarowego.

Przewóz ładunków niebezpiecznych jest regulowany przez przepisy międzynarodowej konwencji ADR (L' Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route), podpisanej w 1957 roku, a ratyfikowanej przez Polskę w  1975 roku. Tekst konwencji jest stale aktualizowany i dopasowywany do zmieniających się uwarunkowań technicznych i logistycznych, a zmiany wprowadzane co dwa lata stają się podstawą dla działania przewoźników z wszystkich państw-sygnatariuszy. Szczegółowe zapisy znajdują się w dwóch załącznikach do dokumentu A, gdzie zawarto informacje na temat kategorii substancji niebezpiecznych oraz B, w którym sprecyzowano wymogi związane z niezbędnymi zabezpieczeniami i oznaczeniami.

Substancje niebezpieczne, które są objęte przepisami konwencji to m.in. materiały łatwopalne, grożące eksplozją, żrące, trujące lub toksyczne, a także materiały promieniotwórcze, zakaźne czy silnie utleniające. Wszystkie substancje są podzielone na 13 klas, każda z nich ma indywidualny numer UN, który pozwala na jej szybką identyfikację. Towary tego rodzaju mogą być przewożone zarówno cysternami, jak i luzem albo w opakowaniach – m.in. w butlach, beczkach czy pudłach lub tzw. DPPL, czyli dużych pojemnikach do przewozu luzem. W takim przypadku opakowania materiałów powinny nosić odpowiednie oznakowanie w postaci kodu substancji niebezpieczniej UN, jak również naklejki lub tabliczki z odpowiednią grafiką i klasą substancji. Oznaczenie obejmuje też symbole w postaci strzałek, pokazujące właściwą pozycję transportową opakowania.

Niezależnie do rodzaju pojazdu przewożącego ładunek ADR niezbędne będzie właściwe wyposażenie obejmujące zarówno specjalne zestawy ARD, które muszą być umieszczone w samochodzie, jak i prawidłowe oznaczenie, którego celem jest ułatwienie prowadzenia akcji ratunkowej, w razie ewentualnego wypadku lub kolizji.

Wyposażenie niezbędne przy przewozie substancji niebezpiecznych

Każdy pojazd przewożący ładunki niebezpieczne musi być prowadzony przez kierowcę posiadającego odpowiednie uprawnienia, a ładunek powinien być przygotowany przez osobę posiadającą odpowiednie przeszkolenie, tzw. doradcę do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych. W każdym aucie musi się znaleźć specjalne wyposażenie ADR, które obejmuje odpowiednie środki gaśnicze, środki ochrony indywidualnej dla kierowcy oraz osób towarzyszących ładunkowi, a także prawidłowe oznaczenie w postaci tablic montowanych na aucie, cysternie albo naczepie. Niezbędna jest również kompletna dokumentacja ładunku, w której powinny znaleźć się m.in. poprawnie wypełniony dokument przewozowy, instrukcje wypadkowe dla kierowcy, które określają sposób postępowania oraz dokładną charakterystykę substancji i powodowanego przez nią zagrożenia, a także świadectwo ADR niezbędne dla cystern i aut przewożących materiały wybuchowe zaliczane do klasy 1.

Wyposażenie ADR obejmuje umieszczone w pojeździe urządzenia gaśnicze przeznaczone do użytku w razie pożaru auta. Obowiązkowa jest gaśnica do gaszenia pożarów A, B, C, która zawiera przynajmniej równowartość 2 kg proszku gaśniczego stosowana przy pojawieniu się ognia w przedziale silnikowym albo w kabinie. Pojazd o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) do 3,5 tony musi być wyposażony również w gaśnicę lub zestaw gaśnic zawierający równowartość 4 kg proszku gaśniczego przeznaczonego do gaszenia pożarów A, B, C. Samochód ciężarowy o DMC od 3,5 do 7,5 tony powinien mieć na wyposażeniu gaśnicę pozwalająca na gaszenie pożarów A, B, C zawierającą co najmniej równowartość 8 kg proszku gaśniczego, przy czym, jeśli gaśnic jest więcej, to jedna z nich powinna mieć pojemność 6 kg proszku gaśniczego lub równoważnego środka gaśniczego. Ciężarówki o DMC powyżej 7,5 tony powinny przewozić gaśnice, które umożliwiają gaszenie pożarów z grupy A, B i C o pojemności 12 kg proszku gaśniczego lub ekwiwalentu, przy czym choć jedna z nich musi mieć pojemność 6 kg proszku gaśniczego lub równorzędnej substancji.

Zestaw ADR niezbędny w każdym aucie przewożącym ładunki niebezpieczne musi zawierać przynajmniej jeden klin, który może zostać użyty do zablokowania kół dopasowany do masy pojazdu i rozmiaru kół, co najmniej dwa znaki stojące ostrzegające przed awarią i unieruchomieniem pojazdu. Mogą to być m.in. trójkąty odblaskowe, pachołki odblaskowe albo pomarańczowe światła błyskowe zasilane bateryjnie. W wyposażeniu musi też być kamizelka ostrzegawcza dla kierowcy oraz każdej osoby towarzyszącej ładunkowi. Konieczna jest również latarka nieiskrząca dla każdej osoby znajdującej się w pojeździe.

Kierowca prowadzący pojazd oraz osoby mu towarzyszące powinny dysponować środkami ochrony indywidualnej dopasowanymi do istniejących zagrożeń związanych z przewożonym ładunkiem. W grę wchodzi tu m.in. odzież ochronna, a także obuwie ochronne, okulary ochronne, rękawice ochronne, a także konieczny sprzęt ratunkowy – aparatura do płukania oczu, aparaty oddechowe z odpowiednimi filtrami. Pojazd musi też być wyposażony w sprzęt umożliwiający wykonanie instrukcji wypadkowych. W zależności od rodzaju ładunku mogą to być np. łopata do zbierania materiałów sypkich oraz urządzenia do uszczelniania wlotów otworów kanalizacyjnych czy pojemnik do zbierania pozostałości w przypadku przewozu materiałów stałych i materiałów ciekłych.

Oznaczenie pojazdu przewożącego ładunki ADR

Pojazdy przewożące substancje niebezpieczne zgodnie z postanowieniami konwencji ADR muszą być w specjalny sposób oznakowane, przy czym dotyczy to aut przewożących większą ilość substancji i dotyczy ładunków powyżej 8 ton. Podstawowym oznaczeniem pojazdu z ładunkiem ADR jest tablica w kolorze pomarańczowym z czarną obwódką, na której są umieszczone dwa kody. Nad kreską w górnej części tablicy znajduje się tzw. kod niebezpieczeństwa HIN, który podaję kategorię danej substancji. Pierwsza cyfra oznacza rodzaj materiału np. cyfra 2 to gaz, 3 – materiał ciekły zapalny, a 4 – materiał stały zapalny. Kolejna cyfra precyzuje rodzaj zagrożenia. Np. 1 to niebezpieczeństwo eksplozji, 3 – łatwozapalność, a 8 – działanie żrące. Jeśli druga cyfra jest powtórzona, oznacza to nasilenie zagrożenia. Jeżeli numer NIH zawiera literę „X”, to substancja nie może mieć kontaktu z wodą. Pod kreską znajduje się natomiast numer UN będący kodem konkretnej substancji. Oznaczenie „1090” oznacza aceton, „1005” amoniak, a „1017” chlor. Pomarańczowa tablica z numerami jest umieszczane z przodu i z tyłu pojazdu, a także na jego bokach.

Poza tablicą z numerami NIH i UN na pojeździe jest też zamontowana tablica w postaci obróconego o kąt 45° kwadratu z graficznym symbolem zagrożenia. Znajdują się na nich piktogramy, które są też na opakowaniach zbiorczych i jednostkowych przewożonego towaru. Ważny jest również kolor i wzór tła. Poza symbolem, np. poziomą kreską z płomieniami na czerwonym tle oznaczającą gazy palne, czy czaszką z piszczelami na białym tle wskazującą na gazy trujące na tabliczkach są także oznaczenia klasy i podklasy ADR. Mogą to być np. umieszczone na pomarańczowym tle duże cyfry „1.4” wskazujące na materiał stwarzający małe zagrożenie wybuchem, umieszczona niżej „*” oraz „1” oznaczająca klasę materiały wybuchowe. Tablice ostrzegawcze muszą być umieszczone na obu bokach i z tyłu pojazdu przewożącego towary niebezpieczne.