Powstawanie hałd

Hałdy są charakterystycznym elementem krajobrazu Górnego Śląska. Są to osiągające znaczne rozmiary zwały kamienia odpadowego, który powstaje przede wszystkim w wyniku wydobywania węgla kamiennego. Dlatego najczęściej zobaczyć je można w przemysłowych dzielnicach miast, w pobliżu kopalń.

Jak powstają hałdy?

Powstawanie hałd jest ściśle związane z działalnością człowieka – dlatego nazywa się je antropogenicznymi formami ukształtowania terenu, podobnie jak kamieniołomy czy zalewy. Ilość hałd na Górnym Śląsku sprawia, że to właśnie ten rejon jest uznawany na najbardziej zdeformowany przez człowieka obszar Polski. Proces ich powstawania jest bardzo prosty. Podczas wydobywania węgla, w trakcie procesów hutniczych (np. wytapiania surówki z rudy) oraz w wyniku innych procesów przemysłowych powstaje duża ilość wspomnianego już kamienia odpadowego – zwanego również skałą płonną - który w większości stanowi niepożądany, nieużyteczny surowiec. Wyjątkiem są hałdy stanowiące składowisko kruszyw, np. hałda Bobrek w Bytomiu, stanowiąca źródło wysokiej jakości żużla wielkopiecowego i konwerterowego, którego pozyskiwaniem zajmuje się firma  Ekoprod. Wydobyty kamień odpadowy należy gdzieś składować, zatem w pobliżu kopalń usypuje się go w wysokie zwały, czyli hałdy. Przemysł górniczy na Górnym Śląsku ma kilkusetletnią historię – przez cały ten czas wraz z węglem wydobywany był kamień odpadowy. Dlatego też niektóre ze starszych hałd osiągnęły ogromne rozmiary. Największa w Polsce hałda to Góra Kamienna – jej wysokość to 386 metrów nad poziomem morza.

Szkodliwość hałd

Stare hałdy stwarzały bardzo poważne zagrożenie dla środowiska naturalnego oraz mieszkańców pobliskich osad górniczych. Powodem był brak odpowiednich metod tworzenia hałd. Brak selekcji kamienia odpadowego sprawiał, że wraz z nim na hałdzie lądowały pozostałości węgla – to zaś znacznie zwiększało ryzyko pożaru i uwolnienia do atmosfery szkodliwych związków chemicznych, powstających w wyniku spalania zebranych na hałdzie surowców. Obecne hałdy usypywane są przy użyciu nowych metod, mających na celu ograniczenie ryzyka wystąpienia pożaru. Kamień odpadowy jest lepiej oddzielany od pozostałości węgla, zaś cały materiał zostaje sprasowany, by ograniczyć ilość powietrza w strukturze hałdy i ograniczyć jej palność. Obecne hałdy, poza tymi z których pozyskuje się surowce takie jak żużel, z czasem zostają obsiane trawą, a ostatecznie zalesione.